نقش خانواده و مدرسه در تقويت يا درمان خجالتي بودن کودکان

خجالتي بودن يک صفتِ چند بُعدي است. کمرويي و حس خجالت مي‌تواند در بسترهاي متنوعي ريشه داشته باشد و طبيعتاً به همين علت، نمي‌توان يک راه‌کار يا توصيه قطعي درباره‌ي آن مطرح کرد. اتفاقاً همين چند ريشه‌اي بودن است که باعث شده دانشمندان مختلف روانشناسي از زواياي مختلف به آن نگاه کنند و هر محققي از منظر مورد علاقه‌ي خود به تحليل آن بپردازد. کافي است پاي صحبت چند کارشناس بنشينيد تا تفاوت‌هاي عميق نگاه به خجالت و کمرويي را کاملاً حس کنيد.

جالب اين‌جاست که ديدگاه هيچ‌يک از کارشناسان به صورت کامل درست يا نادرست نيست. بلکه هر يک از آن‌ها بخشي از مسئله را مورد توجه قرار داده‌اند.

تحليل زيمباردو درباره خجالتي بودن و نقش والدين در آن

فيليپ زيمباردو به عنوان يکي از نام‌هاي شناخته شده در اين زمينه، نکته‌ي مهمي را به ما يادآور مي‌شود.

او مي‌گويد که با توجه به چندوجهي بودن پديده‌ي کمرويي، ما نمي‌توانيم به سادگي يک نگاه را بپذيريم و نگاه ديگري را کنار بگذاريم.

زيمباردو توضيح مي‌دهد که در مطالعات خودش، به نتيجه رسيده که 70? پدرهاي کمرو و خجالتي، حداقل يک فرزند کمرو و خجالتي هم دارند.

در مطالعه‌ي ديگري درباره‌ي مادران هم به نتيجه مشابهي رسيده است.

در نگاه اول احتمالاً خواهيم گفت که حرف دانشمنداني که اين صفات را ارثي مي‌دانند تا حد زيادي درست است.

اما زيمباردو بررسي ديگري هم انجام داده و مي‌گويد: اين‌که فقط يکي از والدين خجالتي باشند يا هر دو نفر خجالتي باشند، باعث تغيير احتمال وجود يک فرزند خجالتي ميان فرزندان نمي‌شوند.

جالب اين‌جاست که اگر در خانه‌اي فرزند اول خجالتي باشد، نمي‌توانيد نتيجه بگيريد که فرزندهاي بعدي هم با احتمال بيشتري – نسبت به متوسط جامعه – خجالتي هستند.

زيمباردو در توصيف علت اين پديده حدس مي‌زند که احتمالاً والدين در مورد فرزند اول، سطح انتظارات بالاتر و نگاه سخت‌گيرانه‌تري دارند و به همين علت الگوهاي خجالت و کم‌رويي را هم بيشتر و قوي‌تر به فرزند اول منتقل مي‌کنند.

همه‌ي اين توضيحات مي‌تواند ما را به يک نتيجه گيري مهم برساند:

به جاي اين‌که در تلاش براي يافتن ريشه‌هاي خجالت و کم‌رويي و سهم هر يک از آن‌ها باشيم (که اتفاق نظر چنداني درباره‌شان وجود ندارد) مي‌توانيم به رفتارهايي فکر کنيم که به صورت قطعي مي‌دانيم خجالت و کم‌رويي را تشديد مي‌کنند. هم‌چنين به اين بينديشيم که چه محيط‌هايي مي‌توانند اين الگوي رفتاري را کاهش دهند. خوش‌بختانه در اين زمينه، دانش روانشناسي دستاوردهاي مطمئن‌تري در اختيار ما قرار مي‌دهد.